Mako - grad organske arhitekture

Čudesna arhitektura banje Hađmatikum neodoljivo podseća na glavicu crnog luka. Zapravo je crni luk („hađma“, na mađarskom) zaštitni znak celog mesta. Gotovo svuda, a pogotovo na ulazu u varošicu, možete kupiti crni luk iz Makoa, koji je postao hungarikum, što znači da je zaštićen kao autohtoni mađarski proizvod. Nekada je za njegovu proizvodnju bilo potrebno čak tri godine i proizvod je bio jarko ljubičaste boje, vrlo intenzivnog ukusa i male veličine, koja mu je omogućila izvoz u velikim količinama. Više se crni luk iz Makoa ne proizvodi pune tri godine i danas je znatno veći, a njegova simbolika se prostire kroz ceo gradić.

U Makou, nekada glavnom trgovačkom centru cele regije, rođeni su Jožef Pulicer i Jožef A. Galamb konstruktor automobila Ford T, a gradski život, kulturu i arhitekturu obeležili su i pesnik Atila Jožef, kompozitor Bela Bartok i arhitekta Imre Makovec. Za neobičan i bajkovit izgled mnogih zgrada u ovoj varošici zaslužan je upravo čuveni arhitekta Imre Makovec, osnivač organske arhitekture, odnosno umetničkog pravca i stila u arhitekturi koji insistira na harmoniji čoveka i prirode i na skladu građevina i okruženja prema kome građevine kao da „prirodno“ izrastaju iz svoje okoline. Među njegovim prvim građevinama bila je banja Hađmatikum, otvorena 2012. godine. Jedinstveni muzički paviljon sa velikim drvenim pticama na ulazu u banju, simboli iz drevnih mađarskih verskih i narodnih običaja poput krila anđela, stilizovanih ljudskih glava, motivi biljaka i 29 manjih ili većih kupola koje simbolizuju vodu kako izvire iz zemlje – sve su to odlike ovog banjskog kompleksa inspirisanog prirodnim oblicima.

U neposrednoj blizini banje, nalazi se sledeće delo slavnog arhitekte „Kuća luka“ odnosno Hađmahaz, koja danas ima ulogu centra kulture u kome su smešteni pozorište, bioskop, svečana dvorana i restoran, a leti dobija i letnju pozornicu za održavanje kulturnih manifestacija. Zdanje neodoljivo podseća na čen belog luka,delimično staklene kule na ulazu simbolizuju buđenje prirode, dok u unutrašnjosti stubovi sa „granama“ podupiru krov, baš kao što u starim mađarskim narodnim pričama drvo drži nebo. Sledeći biser arhitekture i takođe delo Imrea Makoveca je ni manje ni više nego autobuska stanica iz 2010. godine. Glavnu zgradu okružuju stubovi u obliku stabala, dok krov ima izgled krošnji, a čekaonica sa drvenom konstrukcijom i cela izgrađena u organskom stilu učiniće da vam čekanje vašeg autobusa bude vrlo prijatno iskustvo.

Projektovao je Imre Makovec i druga zdanja u Makou poput sportske dvorane, jaslica i dva gradska trga. Njegovi učenici i naslednici i dalje nastavljaju da razvijaju ovo mesto u stilu organske arhitekture, bilo prema planovima slavnog „mađarskog Gaudija“, kao u slučaju nove zgrade biblioteke, bilo samostalno.

Najbolje ćete ovaj gradić upoznati u muzeju Atile Jožefa, u kome se nalazi stalna postavka koja prikazuje istoriju Makoa, ali i izložba u čast Jožefa Galamba, dizajnera i konstruktora modela automobila Ford-T, koji je rođen u ovoj varošici, a potom slavnu karijeru imao u Americi. Ford-T je prvi automobil koji je imao serijsku proizvodnju i koji je 2001. proglašen automobilom 20. veka, a jedan od modela i to u voznom stanju može se videti u ovom muzeju. Možete ga i iznajmiti za 150 evra po satu. Ovde se može videti i replika sobe čuvenog mađarskog pesnika Jožefa Atile, koji je u Makou išao u srednju školu.

Ukoliko ste ljubitelj arhitekture, prošetajte ovim gradićem i obiđite impozantna zdanja stare i nove Gradske kuće, Gimnazije Jožef Atila, Muzičke škole koja nosi ime po svom učeniku Beli Bartoku, obnovljene sinagoge i prošetajte gradskim trgovima na kojima će vas sigurno oduševiti spomenici i fontane.

Iako pun prijatnih i dobro opremljenih pansiona i privatnih apartmana za izdavanje, u Makou trenutno postoji samo jedan hotel, dok je drugi još u izgradnji. Ali nije to bilo kakav hotel. U pitanju je Grand Hotel Glorius****, smešten u 100 godina staroj zgradi preko puta Hađmatikuma. Šampanjac uz doručak, wellness koji radi do kasno u noć ukoliko vam nije bilo dovoljno kupanja u banji, terasa na krovu hotela sa koje se pruža pogled na ceo grad, zatvoreni parking… samo su neke od brojnih pogodnosti ovog hotela od četiri zvezdice.

Svoje putovanje začinite jednom oplemenjujućom avanturom. Naime, na oko 70km od Makoa nalazi se grad Čongrad, a u njemu rodna kuća Miloša Crnjanskog, u kojoj je živeo do svoje treće godine. U blizini je i presladak gradić Senteš, u kome se nalazi Crkva Svetog Nikole u kojoj je Crnjanski kršten. Nakon ovog obilaska, sigurno ćete drugačije čitati i razumeti opis njegovog krštenja, koji je Crnjanski pružio u „Dnevniku o Čarnojeviću“.

Kao što vidite, nije samo „Hađmatikum” ili „kraljica banja” kako ga još nazivaju, razlog da spakujete kofere i svoj sledeći vikend provedete u Makou.

Autor: